कुमार गंधर्व यांचे खरे नाव शिवपुत्र सिद्धाराम कोमकली असे होते. त्यांचा जन्म ८ एप्रिल १९२४ रोजी बेळगाव येथे झाला. ते कन्नड भाषिक असून लिंगायत समाजाचे होते. वयाच्या ५व्या वर्षापासून ते गाऊ लागले आणि वयाच्या १०व्या वर्षी त्यांनी रंगमंचावर गायला सुरुवात केली. वयाच्या ११व्या वर्षी त्यांच्या वडिलांनी त्यांना प्रसिद्ध शास्त्रीय संगीत प्राध्यापक बी.आर. देवधर यांच्याकडे संगीत शिक्षणासाठी पाठवले. (Kumar Gandharva Jayanti)
गंधर्व यांची संगीत ज्ञान आणि कौशल्याची प्रगती इतकी झपाट्याने झाली होती की, वयाच्या २०व्या वर्षी त्यांनी संगीत शाळेची स्थापना केली आणि संगीत शिकवण्यास सुरुवात केली. त्यांचे समीक्षकही त्यांना संगीत क्षेत्रातील एक उगवता तारा मानू लागले होते. गंधर्वांचे काही संगीतविषयक तत्त्वज्ञान त्यांचा मुलगा मुकुल शिवपुत्र आणि मुलगी तसेच मधुप मुद्गल, विजय सरदेशमुख आणि सत्यशील देशपांडे या विद्यार्थ्यांनी पुढे नेले आहे. गंधर्वांचा नातू भुवनेश यानेही शास्त्रीय गायक म्हणून नाव कमावले आहे. (Kumar Gandharva Jayanti)
(हेही वाचा – Solar Eclipse 2024 : वर्षातल्या पहिल्या सूर्यग्रहणाचा आदित्य एल-१ होणार परिणाम, वाचा शास्त्रज्ञ काय म्हणतात )
पद्मभूषण, पद्मविभूषण पुरस्काराने सन्मानित…
ते त्यांच्या अनोख्या गायन शैलीसाठी प्रसिद्ध होते. त्यांनी कोणत्याही घराण्याच्या परंपरेचा स्वीकार केला नव्हता. ‘कुमार गंधर्व’ हे नाव म्हणजे त्यांना लहानपणी दिलेली उपाधी आहे. हिंदू पौराणिक कथांमध्ये गंधर्व हा संगीत सम्राट आहे. म्हणूनच त्यांना गंधर्वांची उपमा दिली. १९७७ मध्ये भारत सरकारने कला क्षेत्रातील पद्मभूषण पुरस्काराने गंधर्व यांना सन्मानित केले. १९८० मध्ये त्यांना भारत सरकारने पद्मविभूषण पुरस्कार प्रदान केला.
माहितीपट…
१९९२ मध्ये मध्य प्रदेश सरकारने संगीत क्षेत्रातील उत्कृष्ट कलाकाराला देण्यासाठी ‘राष्ट्रीय कुमार गंधर्व सन्मान’ स्थापित केला. शबनम विरमानी यांच्या कबीर प्रोजेक्टमधील ४ चित्रपटांच्या मालिकेतील शेवटच्या चित्रपटात गंधर्व आणि त्यांच्या शिष्यांचे जीवन, त्यांची कारकीर्द आणि त्यांचा “निर्गुण” गायनाचा प्रवास दर्शविला आहे. ‘हंस अकेला’ हा कुमार गंधर्वांवरील ७८ मिनिटांचा माहितीपट भारत सरकारच्या फिल्म्स डिव्हिजनने बनवला आहे.
हेही पहा –
Join Our WhatsApp Community