Saptashrungi Temple : साडेतीन शक्तीपीठांपैकी एक सप्तशृंगी मंदिर; जाणून घ्या मंदिराचा दिव्य इतिहास!

सप्तशृंगी म्हणजे सात डोंगरांनी बनलेली एक डोंगररांग आहे. तिथले स्थानिक लोक या भागाला घाड असं म्हणतात. ही डोंगररांग म्हणजे पश्चिम घाटातल्या सह्याद्री पर्वतरांगांचाच एक भाग आहे. या पर्वतरांगाच्या मध्यभागी असलेलं ४,६०० फूट उंचीचं धोडप नावाचं शिखर आहे. हे शिखर या पर्वत रांगांमधलं सर्वांत उंच शिखर आहे. त्याच्या पश्चिमेला सप्तशृंगी आहे. आदिशक्ती मातेचं स्वयंभू सप्तशृंगी निवासिनीचं मंदिर येथे आहे. या लेखामध्ये आम्ही तुम्हाला आदिशक्तीच्या या वैभवशाली आणि स्वयंभू स्वरूपाबद्दल काही गोष्टी सांगणार आहोत. चला तर मग पाहुयात… (Saptashrungi Temple)

(हेही वाचा – भारताने Sri Lanka च्या उच्चायुक्तांना मंत्रालयात बोलावून दिली समज; श्रीलंकेचे भारतीय मासेमारांवरच आरोप)

• सप्तशृंगी मंदिराला महाराष्ट्रातल्या साडेतीन शक्तीपीठांपैकी एक म्हणून ओळखलं जातं. सप्तशृंगी हे आदिशक्ती मातेचं स्वयंभू स्वरूप आहे. सप्तशृंगीचं हे मंदिर महाराष्ट्रातल्या साडेतीन शक्तीपीठांपैकी अर्धं शक्तीपीठ आहे.
• कोल्हापूर इथलं करवीर निवासिनी अंबाबाईचं मंदिर, तुळजापूर इथलं तुळजाभवानी आईचं मंदिर, माहूर इथलं रेणुकाआई मंदिर आणि वणीचं सप्तशृंगी मातेचं मंदिर (Saptashrungi Temple) ही चार मंदिरे मिळून महाराष्ट्रातलं साडेतीन शक्तीपीठ बनलं आहे.
• ‘सप्तशृंगी देवी’ हे नाव सात पर्वत शिखरांनी वेढलेल्या या परिसरावरून पडलं आहे. सप्त म्हणजे सात आणि श्रुंग म्हणजे शिखर, म्हणूनच सप्तशृंगी देवी म्हणजे ‘सात शिखरांची आई’ होय. हे मंदिर महाराष्ट्रातल्या महत्त्वाच्या मंदिरांपैकी एक आहे.
• हे मंदिर नाशिकजवळ असलेल्या वणी या ठिकाणी आहे. हे मंदिर समुद्रसपाटीपासून १२३० मीटर एवढ्या उंचीवर आहे.
• भगवान श्रीहरी विष्णूंनी चालवलेल्या सुदर्शन चक्रामुळे सती मातेच्या शरीराचे वेगवेगळे भाग भारत भूमीवर येऊन पडले. त्या सर्व स्थानांना शक्तीपीठ म्हणून ओळखलं जातं. या सप्तशृंगी डोंगररांगांमध्ये सती मातेचा उजवा हात पडला होता. सप्तश्रृंगी मातेला सात टेकड्यांची राणी असंही म्हणतात.
• सप्तशृंगी मंदिरात देवीची मूर्ती १० फूट एवढी उंच आहे. तसंच देवीकडे वेगवेगळी शस्त्रे असलेले १८ हात आहेत. देवीने एक सुंदर नथ घातलेली आहे. याचा अर्थ असा आहे की, देवी तिच्या भयंकर स्वरूपात असली तरी ती विश्वाची माता आहे.
• मंदिरातले पुजारी दररोज देवीचा शृंगार करतात. देवीच्या मूर्तीला पंचामृताने पवित्र स्नान घातलं जातं. त्यानंतर देवीच्या संपूर्ण शरीरावर शेंदूर अर्पण केला जातो. त्यानंतर देवीला साडी आणि शृंगार अर्पण केला जातो.
• सप्तश्रृंगी मातेच्या मूर्तीचे डोळे पांढऱ्या रंगाचे आहेत. हे डोळे आईच्या मुलांबद्दलच्या करुणा आणि वात्सल्याचं प्रतीक आहे.
• सप्तशृंगी देवी ही महिषासुर मर्दिनी आहे. आदिशक्तीने महिषासुर नावाच्या राक्षसाचा वध केला होता. हा राक्षस म्हशीच्या रूपात आला होता. डोंगराच्या पायथ्याशी एका ठिकाणी म्हशीचं डोकं आहे. इथूनच मंदिराच्या पायऱ्यांची सुरुवात होते.
• मंदिरासमोर एक टेकडी आहे. तिला मार्कंडेय टेकडी असं म्हणतात. याच ठिकाणी मार्कंडेय ऋषींनी तपश्चर्या केली आणि ‘दुर्गा सप्तशती’ हा पवित्र ग्रंथ लिहिला होता. दुर्गा सप्तशती या ग्रंथात देवीच्या निर्मितीबद्दल आणि तिच्या शक्तींबद्दल स्तुती केली आहे. या ग्रंथामध्ये १३ अध्यायांमध्ये मांडलेले ७०० श्लोक आहेत.
• मार्कंडेय ऋषींनी दुर्गा सप्तशतीतल्या श्लोकांचं पठण केलं तेव्हा देवी आदिशक्ती श्लोक ऐकण्यासाठी तेथे आली. श्लोक ऐकताना देवीने तिचा हात डाव्या कानावर ठेवला आणि विश्रांतीची स्थिती घेतली. म्हणूनच मंदिरातली मूर्ती थोडीशी झुकलेली आहे आणि तिचा हात तिच्या कानावर आहे.
• आदिशक्ती मातेने येथे स्वयंभू रूप धारण केलं आणि सप्तशृंगी येथे वास्तव्य केलं. त्यामुळे आदिशक्तीच्या रूपाचं हे मूळ स्थान मानलं जातं. (Saptashrungi Temple)
• इथल्या स्थानिक लोकांचं म्हणणं आहे की, वाघ दररोज रात्री मंदिराच्या गाभाऱ्यात येऊन थांबतो आणि मंदिरावर लक्ष ठेवतो. रोज सूर्योदयापूर्वी तो निघून जातो.
• या ठिकाणी १०८ जलकुंड आहेत. तरी आता फक्त ४ किंवा ५ कुंडच दिसतात.

हेही पहा –