देशाच्या तिन्ही सैन्य दलात वाढले महिलांचे वर्चस्व

भारतीय सैन्यात महिला अधिकाऱ्यांची संख्या सातत्याने वाढत आहे. सुमारे सहा वर्षांत महिलांची संख्या जवळपास तिप्पट झाली आहे. सर्वोच्च न्यायालयाच्या आदेशानुसार 424 महिलांना लष्करात कायमस्वरूपी कमिशन मिळाल्यानंतर त्यांना प्रथमच राष्ट्रीय संरक्षण प्रबोधिनी(एनडीए) परीक्षेत बसण्याची संधी मिळाली. सर्वोच्च न्यायालयानेही नौदलात महिला अधिकाऱ्यांना कायमस्वरूपी कमिशन देण्याची परवानगी दिली आहे. आता 100 वर्षांच्या इतिहासात प्रथमच डेहराडूनच्या राष्ट्रीय भारतीय मिलिटरी कॉलेजमध्ये पाच विद्यार्थिनींना प्रवेश देण्याचा मार्ग मोकळा झाला आहे.

अशी आहे महिलांची संख्या

सशस्त्र दलात 2014-15 मध्ये महिला अधिकाऱ्यांची संख्या सुमारे 3 हजार होती. परंतु सध्या 9 हजार 118 महिला लष्कर, नौदल आणि हवाई दलात सेवा देत आहेत. सरासरी, सैन्यात महिलांची संख्या अजूनही कमी आहे, कारण सैन्यात 0.56 टक्के, हवाई दलात 1.08 टक्के आणि नौदलात 6.5 टक्के आहेत. त्यामुळे महिलांना सैन्यात त्यांची कारकीर्द वाढवण्यासाठी अधिक संधी दिल्या जात आहेत. यापैकी वैद्यकीय शाखा वगळता लष्करात 6 हजार 80, हवाई दलात 1 हजार 607 आणि नौदलात 704 महिला अधिकारी आहेत. नौदल आणि हवाई दलात महिला विमान उडवत असताना सैन्याने देखील महिला वैमानिकांसाठी आर्मी एव्हिएशन कोर्स सुरू करून मार्ग खुला केला आहे.

(हेही वाचाः पवई, मुलुंडने तोडला ४ वर्षांचा उष्णतेचा रेकॉर्ड!)

सरकारचे प्रयत्न

सैन्यातील महिलांना सक्षम करण्यासाठी सरकारने अनेक पावले उचलली आहेत. ज्यात त्यांना लढाऊ विमाने, नौदलाची विमाने उडवण्याची परवानगी देणे आणि विविध शाखांमध्ये त्यांना कायमस्वरूपी कमिशन देणे समाविष्ट आहे. भारतीय हवाई दलात 10 महिला फायटर पायलट आहेत, त्यापैकी तीन महिला फायटर पायलट, फ्लाइट लेफ्टनंट भावना कंथ, अवनी चतुर्वेदी आणि मोहना सिंग या जून 2016 मध्ये हवाई दलात एकत्र आल्या.

महिलाही उडवणार लढाऊ विमाने

नौदल आणि हवाई दलात महिला लढाऊ विमाने उडवत असताना लष्करानेही महिला वैमानिकांसाठी आर्मी एव्हिएशन कोर्स सुरू करून मार्ग खुला केला आहे. आत्तापर्यंत, भारतीय सैन्यात महिला केवळ ग्राउंड ड्युटीचा एक भाग होत्या. परंतु आर्मी एव्हिएशनमध्ये महिला अधिकाऱ्यांची भरती करण्यासाठी लष्कराने जुलै 2021 पासून अभ्यासक्रम सुरू केला आहे. एक वर्षाचे प्रशिक्षण पूर्ण झाल्यानंतर महिलांनाही लढाऊ विमाने उडवता येणार आहेत.

(हेही वाचाः ऑफिस टायमिंग नंतर बॉसच्या कटकटीपासून होणार सुटका? सुप्रिया सुळेंनी मांडले अनोखे ‘विधेयक’)

नौदलातही महिलांचे वर्चस्व

सर्वोच्च न्यायालयाने 17 मार्च 2020 रोजी नौदलात महिला अधिकाऱ्यांना कायमस्वरूपी कमिशन देण्याचीही परवानगी दिली आहे. महिलांमध्येही पुरुष अधिकाऱ्यांप्रमाणे समुद्रात राहण्याची क्षमता असल्याचे न्यायालयाने निकालात म्हटले आहे. लिंग असमानता दूर करण्यासाठी नौदलाने दोन महिला वैमानिक, सब लेफ्टनंट कुमुदिनी त्यागी आणि सब लेफ्टनंट रिती सिंग यांना प्रथमच युद्धनौकेवर तैनात केले आहे. नौदलात याआधीही महिला अधिकाऱ्यांची पदावर नियुक्ती करण्यात आली असली, तरी प्रथमच महिलांना युद्धनौकेवर तैनात करण्यात आले आहे. आतापर्यंत, नौदलाच्या विमानांवर पुरुषांचे वर्चस्व होते. परंतु प्रथमच, भारतीय नौदलाने लेफ्टनंट दिव्या शर्मा, लेफ्टनंट शुभांगी आणि लेफ्टनंट शिवांगी यांना डॉर्नियर विमानावरील सागरी (सामुद्रिक) शोध मोहिमेची जबाबदारी सोपवली आहे.

(हेही वाचाः दीड लाखांहून अधिक काश्मिरी पंडितांची हत्या, तरी काँग्रेसला मुसलमानांचा पुळका!)

सर्वोच्च न्यायालयाच्या आदेशानुसार प्रथमच 8 हजार महिलांना राष्ट्रीय संरक्षण प्रबोधिनीच्या (एनडीए) परीक्षेत बसण्याची संधी मिळाली आहे. यापूर्वी एनडीए आणि नेव्हल अकादमीच्या प्रवेश परीक्षेत फक्त तरुणांनाच प्रवेश मिळत होता. 14 नोव्हेंबर 2021 रोजी झालेल्या एनडीए प्रवेश परीक्षेत बसलेल्या एकूण 8 हजार महिलांपैकी 1 हजार 2 उमेदवार यशस्वी होण्याची ही पहिलीच वेळ आहे. वैद्यकीय चाचण्यांनंतर 20 महिलांना पुढील वर्षीच्या एनडीए अभ्यासक्रमासाठी निवडण्यात आले आहे. एनडीए पुढील वर्षी एकूण 400 कॅडेट्सची भरती करणार आहे, त्यापैकी 10 महिलांसह सेना 208 उमेदवार घेणार आहे. नौदल तीन महिलांसह 42 उमेदवारांना प्रवेश देईल, तर भारतीय हवाई दल 120 उमेदवारांना प्रवेश देईल, त्यापैकी 6 महिला असतील.