Emergency black day : जेव्हा एका परिवाराने लोकशाहीची हत्या केली…पंतप्रधान मोदींनी आणीबाणीच्या विरोधात लढणाऱ्यांची आठवण काढली

21 महिन्यांच्या आणीबाणीच्या काळात काँग्रेस सरकारने सुमारे एक लाख राजकीय विरोधकांना तुरुंगात टाकले होते.

184

1975 साली इंदिरा गांधींच्या नेतृत्वाखालील काँग्रेस सरकारने या दिवशी म्हणजेच 25 जून रोजी देशात आणीबाणी जाहीर केली. लोकशाहीचा काळा अध्याय मानल्या जाणाऱ्या आणीबाणीला ४८ वर्षे पूर्ण झाली आहेत. 21 महिन्यांच्या आणीबाणीच्या काळात काँग्रेस सरकारने सुमारे एक लाख राजकीय विरोधकांना तुरुंगात टाकले. आणीबाणीच्या काळात अटक करण्यात आलेल्यांमध्ये सामान्य नागरिकांपासून ते प्रसारमाध्यमे, विचारवंत आणि राजकीय विरोधक यांचा समावेश होता. यादरम्यान राजकीय विरोधकांवर मेंटेनन्स ऑफ इंटरनल सिक्युरिटी अॅक्ट (मिसा) अंतर्गत कारवाई करण्यात आली. या कायद्यान्वये अटक करण्यात आलेल्या आरोपींची न्यायालयात सुनावणी होऊ शकली नाही. त्याचबरोबर सर्वसामान्य नागरिकांचे सर्व हक्क हिरावून घेतले.

देशात आणीबाणी लागू करण्यात पाच जणांची महत्त्वाची भूमिका होती, असे म्हटले जाते. यामध्ये इंदिरा गांधी, त्यांचे पुत्र संजय गांधी, अध्यक्ष फखरुद्दीन अली अहमद, हरियाणाचे तत्कालीन मुख्यमंत्री बन्सीलाल आणि स्वातंत्र्यसैनिक देशबंधू चित्तरंजन दास यांचे नातू आणि पश्चिम बंगालचे तत्कालीन मुख्यमंत्री सिद्धार्थ शंकर रे यांचा समावेश होता. सिद्धार्थ शंकर रे यांनीच इंदिरा गांधींना आणीबाणी लागू करण्याचा सल्ला दिला होता, असे म्हटले जाते.

(हेही वाचा Aurangzeb : ‘जब तक सूरज-चाँद रहेगा, औरंगजेब तेरा नाम रहेगा…’ असदुद्दीन ओवेसींच्या सभेत घोषणाबाजी; पोलीस झाले सक्रीय)

आणीबाणीच्या वर्षपूर्तीनिमित्त पंतप्रधान नरेंद्र मोदी, संरक्षण मंत्री राजनाथ सिंह, केंद्रीय मंत्री नितीन गडकरी, अमित मालवीय यांच्यासह अनेक नेत्यांनी तो लोकशाहीचा काळा दिवस म्हणून स्मरणात ठेवला आहे. पंतप्रधान मोदींनी लिहिले, “मी त्या सर्व शूर लोकांना श्रद्धांजली वाहतो ज्यांनी आणीबाणीचा प्रतिकार केला आणि आपली लोकशाही भावना मजबूत करण्यासाठी काम केले. #DarkDaysOfEmergency आपल्या इतिहासातील एक अविस्मरणीय काळ, आपली राज्यघटना साजरी करत असलेल्या मूल्यांच्या पूर्णपणे विरुद्ध आहे.”

संरक्षण मंत्री राजनाथ सिंह यांनी लिहिले की, ‘भारतीय लोकशाहीच्या इतिहासात 48 वर्षांनंतरही आणीबाणी हा काळा अध्याय म्हणून स्मरणात आहे. राज्यघटनेला आवर घालत ज्या प्रकारे रातोरात आणीबाणी लादण्यात आली ते आजही सत्तेचा दुरुपयोग, मनमानी आणि हुकूमशाहीचे सर्वात मोठे उदाहरण आहे.

ते पुढे म्हणाले, “25 जून हा दिवस आपल्यासाठी महत्त्वाचा आहे, जेणेकरून आणीबाणीचा हा काळ आपण कधीही विसरू नये आणि आपल्या लोकशाही संस्थांना बळकट करण्यासाठी दृढनिश्चयी राहावे, जेणेकरून आणीबाणीची पुनरावृत्ती करण्याचा विचारही आपल्या मनात येऊ नये. आणू नका.

(हेही वाचा शिवराज्याभिषेकाचा वर्षभर होणारा जागर २० दिवसांतच आटोपला; राज्य सरकारची घोषणेवरून माघार?)

त्याचवेळी गृहमंत्री अमित शाह यांनी लिहिले की, “1975 मध्ये या दिवशी एका कुटुंबाने सत्ता गमावण्याच्या भीतीने लोकांचे हक्क हिरावून आणि लोकशाहीची हत्या करून देशावर आणीबाणी लादली होती. स्वतःच्या सत्तेच्या स्वार्थासाठी लादलेली आणीबाणी ही काँग्रेसच्या हुकूमशाही मानसिकतेचे प्रतिक आणि कधीही न संपणारा कलंक आहे. त्या कठीण काळात लाखो लोकांनी अनेक यातना सहन करून लोकशाही पुनरुज्जीवित करण्यासाठी संघर्ष केला. त्या सर्व देशभक्तांना मी माझ्या हृदयाच्या तळापासून नमन करतो.

पीएम मोदींचे एक विधान शेअर करताना केंद्रीय वाहतूक मंत्री नितीन गडकरी यांनी लिहिले, “जगातील सर्वात मोठी लोकशाही अबाधित ठेवण्यासाठी हुकूमशाही आणीबाणीला प्रखर विरोध करणाऱ्या सर्व हुतात्म्यांना सलाम.

भाजप नेते अमित मालवीय यांनी आणीबाणीच्या काळात झालेल्या अत्याचाराचे वर्णन करणारा व्हिडिओ शेअर केला आहे. त्यात आणीबाणीला विरोध करणाऱ्या बिहारमधील लोकांच्या क्रूर पद्धतींचा उल्लेख आहे.

आणीबाणीच्या काळात इंदिरा गांधींच्या सरकारने विरोधकांचा एवढा छळ केला की, कालापानीची इंग्रजांनी केलेली शिक्षाही कमी दिसत होती, असे या व्हिडिओमध्ये सांगण्यात आले आहे. या काळात बहुतांश विद्यार्थी संघटनांना त्रास देण्यात आला आणि त्यांच्या नेत्यांना तुरुंगात टाकून विद्यार्थी संघटनांवर बंदी घालण्यात आली.

(हेही वाचा निराधार योजनेतील लाभार्थ्यांना ५ वर्षांनी एकदा उत्पन्नाचा दाखला सादर करण्यास मुभा)

एवढेच नाही तर किश्तय्या गौर आणि भूमैया यांना फाशी देण्यात आली. जॉर्ज फर्नांडिसच्या भावाला इतका जोरदार फटका बसला की तो वर्षानुवर्षे सरळ उभा राहू शकला नाही. सत्याग्रहींना गरम तव्यावर आणि बर्फाच्या तुकड्यांवर आडवे करून मारहाण करण्यात आली. बोटावर खुर्ची ठेवून त्यावर बसायचे. तो बेशुद्ध होईपर्यंत त्याला चाबकाने मारहाण करण्यात आली. जयप्रकाश नारायण यांना अटक करून इतका छळ करण्यात आला की त्यांची किडनी खराब झाली.

भाजप दरवर्षी 25 जून हा लोकशाहीचा काळा दिवस म्हणून साजरा करतो. भाजपने देशात आणीबाणीची घोषणा करताना इंदिरा गांधींचा ऑडिओ असलेला व्हिडिओ शेअर केला आहे, त्यात म्हटले आहे की, “आणीबाणी… लोकशाहीचा काळा अध्याय! आणीबाणी लादून देशाचा आत्मा चिरडण्याचे काम काँग्रेसने केले.

आणीबाणी का लादण्यात आली?

  • 1971 च्या लोकसभा निवडणुकीत इंदिरा गांधींच्या नेतृत्वाखाली काँग्रेसने प्रचंड बहुमताने विजय मिळवला. खुद्द इंदिरा गांधी मोठ्या मताधिक्याने जिंकल्या. यूपीमधील बरेलीमधून इंदिरा गांधींच्या विजयावर प्रश्नचिन्ह उपस्थित करत, त्यांचे निवडणूक प्रतिस्पर्धी राज नारायण सिंह यांनी संयुक्त समाजवादी पक्षाच्या वतीने 1971 मध्ये न्यायालयात धाव घेतली.
  • इंदिरा गांधींनी निवडणूक जिंकण्यासाठी अन्यायकारक मार्गाचा वापर केल्याचा आरोप राजनारायण सिंह यांनी आपल्या याचिकेत केला होता. यानंतर या प्रकरणाची सुनावणी झाली, इंदिरा गांधींची निवडणूक रद्द करून कोर्टाने त्यांच्यावर 6 वर्षांसाठी कोणत्याही पदावर राहण्यास बंदी घातली.
  • यानंतर 25 जून 1975 रोजी लोकनायक जयप्रकाश नारायण यांनी दिल्लीतील रामलीला मैदानावर जाहीर सभेला संबोधित केले. या जाहीर सभेत एक लाखाहून अधिक लोक सहभागी झाले होते. जयप्रकाश यांनी यात ‘सिंहासन खाली करा म्हणजे जनता येईल’ असा नारा दिला. यानंतर संध्याकाळपर्यंत आणीबाणी लागू करण्यात आली आणि अटलबिहारी वाजपेयी, लालकृष्ण अडवाणी आणि जेपीसह सर्व विरोधी पक्षांच्या नेत्यांना अटक करून तुरुंगात टाकण्यात आले.
Join Our WhatsApp Community
Get The Latest News!
Don’t miss our top stories and need-to-know news everyday in your inbox.