Charitable Hospital : धर्मादाय रुग्णालयांचा ढोंगीपणा

• दिपक कैतके

धर्मादाय रुग्णालये (Charitable Hospital) ही समाजातील गरीब, निर्धन आणि अल्प उत्पन्न गटातील लोकांसाठी आशेचा किरण मानली जातात. सरकारकडून या रुग्णालयांना विविध सवलती आणि सुविधा दिल्या जातात, ज्यामुळे त्यांना कमी खर्चात सेवा पुरवणे शक्य होते. या सवलतींचा उद्देश असतो की, समाजातील वंचित घटकांना सवलतीच्या दरात किंवा मोफत उपचार मिळावेत. परंतु, पुण्यातील दीनानाथ मंगेशकर रुग्णालयात नुकत्याच घडलेल्या एका दुर्दैवी घटनेने या धर्मादाय रुग्णालयांच्या कार्यपद्धतीवर गंभीर प्रश्नचिन्ह उपस्थित केले आहे. या घटनेने हे स्पष्ट केले आहे की, अनेक धर्मादाय रुग्णालये केवळ नावापुरतीच धर्मादाय आहेत, प्रत्यक्षात ते नफेखोरीच्या मार्गावर चालत आहेत.

तनिषा भिसे यांचा दुर्दैवी मृत्यू

दीनानाथ मंगेशकर रुग्णालयात तनिषा भिसे या तरुण मातेचा मृत्यू झाला, आणि त्याचे कारण होते रुग्णालय प्रशासनाची असंवेदनशीलता आणि पैशांची मागणी. तनिषा यांना प्रसूती वेदनांनी त्रस्त असताना रुग्णालयात दाखल करण्यात आले होते. त्यांचे पती सुशांत भिसे हे भाजपा आमदार अमित गोरखे यांचे स्वीय सहाय्यक आहेत. असे असूनही, रुग्णालयाने उपचार सुरू करण्यापूर्वी दहा लाख रुपये अनामत रक्कम भरण्याची अट घातली. तनिषा यांच्या नातेवाईकांनी अडीच लाख रुपये तात्काळ जमा केले आणि उर्वरित रक्कम लवकर भरण्याची तयारी दर्शवली, तरीही रुग्णालयाने उपचार देण्यास नकार दिला. शेवटी तनिषा यांना दुसऱ्या रुग्णालयात हलवावे लागले, जिथे त्यांनी दोन जुळ्या बाळांना जन्म दिला, पण प्रसवोत्तर गुंतागुंतीमुळे त्यांचा मृत्यू झाला. वैद्यकीय सूत्रांचे म्हणणे आहे की, जर वेळेत उपचार मिळाले असते, तर ही घटना टळू शकली असती.

(हेही वाचा – Street Dog : मुंबईत भटक्या कुत्र्यांची संख्या घटली; ‘या’ सर्वेक्षणातून आकडेवारी आली समोर, वाचा)

धर्मादाय रुग्णालयांचा उद्देश काय?

धर्मादाय रुग्णालये (Charitable Hospital) ही शासनाच्या विशेष योजनेअंतर्गत कार्यरत असतात. या योजनेचा मुख्य उद्देश आहे की, निर्धन आणि अल्प उत्पन्न गटातील रुग्णांना सवलतीच्या दरात किंवा मोफत उपचार मिळावेत. सरकार या रुग्णालयांना नाममात्र दरात जमिनी, विजेच्या आणि पाण्याच्या बिलांमध्ये सवलती, करात सूट आणि इतर अनेक सुविधा पुरवते. या सवलतींच्या बदल्यात रुग्णालयांना त्यांच्या उत्पन्नाचा ठराविक हिस्सा गरीब रुग्णांच्या उपचारांसाठी खर्च करणे बंधनकारक असते. परंतु, दीनानाथ मंगेशकर रुग्णालयाच्या या घटनेने हे दाखवून दिले आहे की, अनेक रुग्णालये या जबाबदारीकडे पाठ फिरवतात आणि केवळ नफ्यावर लक्ष केंद्रित करतात.

शासनाच्या सवलतींचा गैरवापर

धर्मादाय रुग्णालयांना (Charitable Hospital) मिळणाऱ्या सवलतींचा वापर हा गरीब रुग्णांच्या कल्याणासाठी व्हायला हवा. परंतु, अनेक रुग्णालये या सवलतींचा फायदा घेऊन आपली आर्थिक बाजू मजबूत करतात आणि मूळ उद्देशाला हरताळ फासतात. दीनानाथ मंगेशकर रुग्णालय हे याचे ज्वलंत उदाहरण आहे. दहा लाख रुपये अनामत रक्कमेची मागणी करणे हे दर्शवते की, रुग्णालयाला रुग्णाच्या जिवापेक्षा पैशांची अधिक चिंता आहे. जर सत्ताधारी आमदाराच्या स्वीय सहाय्यकाच्या पत्नीची अशी अवस्था होऊ शकते, तर सामान्य माणसाची काय परिस्थिती असेल, याचा विचारच न केलेला बरा.

धर्मादाय रुग्णालयांचा (Charitable Hospital) हा ढोंगीपणा समाजातील गरीब आणि मध्यमवर्गीय लोकांसाठी मोठी समस्या बनत आहे. ज्या रुग्णालयांवर त्यांनी आपल्या आरोग्याची भिस्त ठेवली आहे, तिथेच त्यांना उपचाराऐवजी अपमान आणि असहायता पदरी पडते. तनिषा भिसे यांच्या मृत्यूने या समस्येचे गांभीर्य अधोरेखित झाले आहे. गरीब रुग्णांना उपचार नाकारले गेले, तर ते कुठे जाणार? खाजगी रुग्णालयांचे दर सामान्य माणसाच्या आवाक्याबाहेर असतात, आणि सरकारी रुग्णालयांमध्ये सुविधांचा अभाव असतो. अशा परिस्थितीत धर्मादाय रुग्णालये हीच त्यांची एकमेव आशा असते, पण तिथेही जर पैशांचीच भाषा बोलली जाणार असेल, तर ही व्यवस्था पूर्णपणे कोलमडल्याचे हे लक्षण आहे.

(हेही वाचा – दीनानाथ मंगेशकर रुग्णालय प्रकरण : CM Devendra Fadnavis यांची तत्काळ कारवाई; चौकशीसाठी समिती गठीत)

शासनाची भूमिका आणि जबाबदारी

या प्रकरणावरून शासनाच्या प्रभावावरही प्रश्नचिन्ह निर्माण झाले आहे. मंत्रालयातून फोन गेल्यानंतरही दीनानाथ मंगेशकर रुग्णालयाने आपली भूमिका बदलली नाही, हे धक्कादायक आहे. राज्यात मुख्यमंत्री आणि उपमुख्यमंत्री यांच्यासह वैद्यकीय कक्ष असताना अशा घटना घडत असतील, तर शासनाचा धाक आणि नियंत्रण किती कमकुवत आहे, हे स्पष्ट होते. या रुग्णालयांवर कठोर कारवाई करणे आणि त्यांच्या कार्यपद्धतीची सखोल चौकशी करणे गरजेचे आहे. तसेच, धर्मादाय रुग्णालयांनी गरीब रुग्णांसाठी ठराविक जागा राखीव ठेवाव्यात आणि त्यांना मोफत किंवा सवलतीच्या दरात उपचार द्यावेत, हे काटेकोरपणे लागू करणे आवश्यक आहे.

या घटनेनंतर समाजातून संतापाची लाट उसळली आहे. माजी मंत्री विजय वडेट्टीवार यांनी या रुग्णालयावर कठोर कारवाईची मागणी केली आहे, तर सुषमा अंधारे यांनी सामान्य माणसाच्या दुर्दशेकडे लक्ष वेधले आहे. जनतेची मागणी आहे की, अशा रुग्णालयांचा ताबा सरकारने घ्यावा आणि त्यांना खऱ्या अर्थाने धर्मादाय रुग्णालय म्हणून कार्य करण्यास भाग पाडावे. तसेच, भविष्यात अशा घटना टाळण्यासाठी कठोर कायदा आणि नियमांची अंमलबजावणी व्हावी.

दीनानाथ मंगेशकर रुग्णालयातील तनिषा भिसे यांच्या मृत्यूची घटना ही केवळ एका व्यक्तीचा मृत्यू नाही, तर संपूर्ण आरोग्य यंत्रणेच्या अपयशाचे आणि धर्मादाय रुग्णालयांच्या ढोंगीपणाचे प्रतीक आहे. सरकारने या रुग्णालयांना सवलती देऊन त्यांच्यावर नियंत्रण ठेवले पाहिजे आणि गरीब रुग्णांना न्याय मिळवून द्यावा. जर धर्मादाय रुग्णालये (Charitable Hospital) आपली जबाबदारी पार पाडत नसतील, तर त्यांचा हा दर्जा काढून घेण्याची वेळ आली आहे. तनिषा यांच्या मृत्यूने समाजाला जागे केले आहे, आता सरकारनेही जागे होऊन ठोस पावले उचलण्याची गरज आहे. नाहीतर, सामान्य माणसाच्या जिवाची किंमत अशीच स्वस्त राहील आणि आरोग्य यंत्रणा केवळ नावापुरतीच उरेल.

हेही पहा –