भारताचा परकीय चलन साठा (Foreign exchange reserves) गेल्या एका आठवड्यात $5 अब्ज (अंदाजे रु. 41,657 कोटी) ने वाढून $595.4 अब्ज (अंदाजे रु. 49,60,560 कोटी) झाला आहे. गेल्या तीन महिन्यांतील हा उच्चांक आहे. भारताकडे जगातील चौथ्या क्रमांकाची परकीय चलन साठा आहे. गेल्या चार महिन्यांतील परकीय चलनाच्या साठ्यात झालेली ही सर्वात मोठी वाढ आहे. मागील आठवड्यात सुमारे $462 दशलक्षने घट झाली होती.
भारतीय रिझर्व्ह बँकेने ही माहिती दिली आहे. भारतापेक्षा फक्त चीन, जपान आणि स्वित्झर्लंडकडे जास्त परकीय चलन साठा (Foreign exchange reserves) आहे. चीनकडे परकीय चलन साठा $3.1 ट्रिलियन आहे तर जपानकडे $1.1 ट्रिलियन आहे. स्वित्झर्लंडमध्ये ८०९ अब्ज डॉलर्सपेक्षा (doller) जास्त साठा आहे. ज्या देशांची अर्थव्यवस्था संकटात आहे ते बहुतेक वेळा परकीय चलनाच्या साठ्याच्या कमतरतेशी झुंजत असतात, शेजारी देश पाकिस्तान हे याचे उदाहरण आहे.
परकीय चलन साठा म्हणजे काय?
परकीय चलनाचा साठा (Foreign exchange reserves) हा कोणत्याही देशाकडे किंवा त्याच्या मध्यवर्ती बँकेकडे साठवलेल्या पैशाची रक्कम आहे, ज्याचा वापर परदेशातील खरेदीसाठी पैसे देण्यासाठी करू शकते. कोणत्याही देशाचा परकीय चलन साठा त्याची आर्थिक स्थिती दर्शवतो. त्यात घट झाल्यामुळे परदेशात पेमेंट करण्यात अडचण येते, त्यामुळे अर्थव्यवस्था ढासळते. पाकिस्तान आणि श्रीलंका ही त्याची अलीकडची उदाहरणे आहेत. अशी परिस्थिती भारतासोबत 1991 साली घडली होती, जेव्हा देशाचे सोने गहाण ठेवावे लागले होते.
भारताच्या परकीय चलनाच्या साठ्यामध्ये (Foreign exchange reserves) 4 घटक आहेत. परकीय चलन, सोने, आंतरराष्ट्रीय नाणेनिधीमध्ये विशेष काढण्याचे अधिकार आणि IMF मध्ये राखीव. यातील सर्वात महत्त्वाचा म्हणजे इतर देशांच्या चलनाचा साठा. या अंतर्गत भारत डॉलर (doller), युरो, पौंड आणि येन यांसारखी चलने जमा करतो. यापैकी सर्वात प्रमुख म्हणजे अमेरिकन डॉलर. भारतात सध्या ५२६ अब्ज डॉलरचा चलन साठा आहे, तर सोन्याचे मूल्य ४६ अब्ज डॉलर आहे. विशेष रेखांकन अधिकारांतर्गत भारताकडे $18 अब्ज आहे. भारताला पाहिजे तेव्हा ते वापरू शकतो. भारताच्या परकीय चलनाचा साठा ऑक्टोबर 2021 मध्ये $645 अब्ज इतका उच्चांक गाठला. यानंतर, फेब्रुवारी 2022 मध्ये युक्रेन-रशिया युद्ध सुरू झाल्यामुळे, डॉलर मजबूत झाला, ज्यामुळे भारताचा परकीय चलन साठा कमी झाला. कच्च्या तेलाच्या किमतीत वाढ झाल्याने त्याचाही परिणाम झाला.
(हेही वाचा Sanvidhan Divas : निधर्मी, अल्पसंख्याकवादी ‘सेक्युलर’ संविधान! )
Join Our WhatsApp Community