भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था अर्थात ISRO जगातील सर्वात मोठा प्रयोग केला आहे. भारताने आपले पराक्रम दाखवून स्पेस डॉकिंग प्रयोग (SpaDeX) मोहीम यशस्वीपणे प्रक्षेपित केली आहे. ISRO ने PSLV रॉकेटचा वापर करून श्रीहरीकोटा येथून सोमवारी रात्री 10:00 वाजता स्पॅडेक्स मिशन (स्पेस डॉकिंग प्रयोग) लाँच केले. या यशासह, स्पॅडेक्सचे यशस्वी प्रक्षेपण करणारा भारत हा चौथा देश ठरला आहे. या मोहिमेमुळे भविष्यातील अंतराळ मोहिमांचा भक्कम पाया तयार होईल. इस्रोने भारताच्या अंतराळ कार्यक्रमातील ‘महत्त्वाचा टप्पा’ असे वर्णन केले आहे. (ISRO)
The separation of SPADEX A & B satellites has been Confirmed! 🎉#ISRO #SPADEX pic.twitter.com/uzj2SXpDeb
— ISRO InSight (@ISROSight) December 30, 2024
स्पॅडेक्सच्या यशामुळे अमेरिका, रशिया आणि चीननंतर स्पेस डॉकिंग तंत्रज्ञानावर प्रभुत्व मिळवणारा भारत हा चौथा देश बनला आहे. इस्रोच्या या मोहिमेने भारताला अवकाश संशोधनात नव्या उंचीवर नेले आहे. या रॉकेटमध्ये SDX01 (चेझर) आणि SDX02 (लक्ष्य) असे दोन 220 किलोचे उपग्रह पाठवण्यात आले. पृथ्वीच्या कक्षेत आधीच असलेल्या उपग्रहांशी टक्कर टाळण्यासाठी प्रक्षेपण नियोजित वेळेपासून दोन मिनिटे उशीर झाला आहे.
(हेही वाचा – ‘आप’ने दिल्लीत रोहिंग्यांना वसवले; भाजपाचा Arvind Kejriwal यांच्या आमदारांवर आरोप)
स्पेस डॉकिंग म्हणजे काय?
स्पेस डॉकिंग (Space docking) ही प्रक्रिया आहे ज्यामध्ये दोन स्पेसक्राफ्ट एकमेकांना जोडतात आणि एक युनिट म्हणून कार्य करतात. या मोहिमेत दोन उपग्रह आहेत. पहिला पाठलाग आणि दुसरा लक्ष्य. चेझर उपग्रह लक्ष्य पकडेल. त्यासोबत डॉकिंग करणार आहे.उपग्रहातून एक रोबोटिक हात बाहेर आला आहे, जो हुकद्वारे लक्ष्य स्वतःकडे खेचून घेईल. हे लक्ष्य वेगळे क्यूबसॅट असू शकते. या प्रयोगामुळे भविष्यात इस्रोला कक्षेतून बाहेर पडून वेगळ्या दिशेने जाणाऱ्या उपग्रहांना पुन्हा कक्षेत आणण्याचे तंत्रज्ञान मिळणार आहे.
चांद्रयान-4 साठी ते का महत्त्वाचे, जाणून घ्या
चांद्रयान-4 (Chandrayaan-4) साठी अंतराळात डॉकिंग हे अत्यंत महत्त्वाचे तंत्रज्ञान आहे. भारताच्या अंतराळ महत्त्वाकांक्षा पूर्ण करण्यासाठी ‘डॉकिंग’ तंत्रज्ञान आवश्यक असेल, ज्यामध्ये चंद्रावर मानव पाठवणे, तेथून नमुने मिळवणे आणि देशाचे स्वतःचे अंतराळ स्थानक – भारतीय अंतराळ स्थानक तयार करणे आणि चालवणे यांचा समावेश आहे. जेव्हा सामान्य मिशन उद्दिष्टे साध्य करण्यासाठी एकापेक्षा जास्त रॉकेट प्रक्षेपणाची योजना आखली जाते तेव्हा ‘डॉकिंग’ तंत्रज्ञान देखील वापरले जाईल.
(हेही वाचा – Mhada मुख्यालयातील सुरक्षा होणार अधिक कडक)
देवेंद्र फडणवीसांकडून कौतुक
भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेने (इस्रो) भारतीयांना अप्रतिम वैज्ञानिक भेट दिली आहे, अशा शब्दांत मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस (CM Devendra Fadnavis) यांनी भारताच्या ‘स्पॅडेक्स PSLV-C60’ या महत्वाकांक्षी मोहिमेच्या यशाचे कौतुक करत या संशोधन प्रकल्पात सहभागी इस्रोच्या वैज्ञानिक, अभियंते यांचे अभिनंदन केले आहे.
मुख्यमंत्री शुभेच्छा संदेशात म्हणतात, या मोहिमेमुळे भारताला अंतराळात दोन उपग्रहांच्या दरम्यान ‘डॉकिंग’ ‘अनडॉकिंग’ करण्याची क्षमता प्राप्त होणार आहे. अंतराळातील दोन उपग्रह किंवा उपकरणे जोडून नवीन रचना तयार करण्याच्या या क्षमतेतून भविष्यातील अनेक महत्त्वाचे संशोधन प्रकल्प राबविणे शक्य होणार आहे. यातून जगात अंतराळ संशोधनात अशी मजल गाठणारे भारत चौथे राष्ट्र ठरणार आहे, याचाही भारतीयांना सार्थ अभिमान आहे.
हेही पाहा –
Join Our WhatsApp Community