On the Origin of Species : डार्विनचा उत्क्रांतीचा सिद्धांत

चार्ल्स डार्विन यांनी लिहिलेले आणि १८५९ मध्ये प्रकाशित झालेले “ऑन द ओरिजिन ऑफ स्पेसीज” (On the Origin of Species) हे एक महत्त्वपूर्ण कार्य मानले जाते. नैसर्गिक निवडीद्वारे उत्क्रांतीची संकल्पना मांडल्यामुळे या पुस्तकाने प्रजातींच्या उत्पत्ती आणि विविधतेबद्दलच्या पारंपारिक समजुतींना छेद दिला.

पुस्तकाचे संपूर्ण शीर्षक आहे “On the Origin of Species by means of Natural Selection.” हे पुस्तक त्यांनी २४ नोव्हेंबर १८५९ रोजी लिहिले. या पुस्तकाच्या प्रकाशनाचा समाजावर खोलवर परिणाम झाला, ज्यामुळे विविध क्षेत्रात अनेक बदल आणि घडामोडी घडल्या.

(हेही वाचा – Amol Palekar : अमोल पालेकर – गोलमाल चित्रपटाचे भन्नाट किस्से)

नैसर्गिक निवडीद्वारे डार्विनच्या उत्क्रांतीच्या सिद्धांताने (On the Origin of Species) जीवशास्त्राच्या क्षेत्रात क्रांती घडवून आणली. जीवनातील विविधतेचे आणि कालांतराने प्रजाती कशा बदलतात याचे एकसंध स्पष्टीकरण दिले. या सिद्धांताने आधुनिक उत्क्रांतीवादी जीवशास्त्राचा पाया घातला, जेनेटिक्स, जीवाश्मविज्ञान, पर्यावरणशास्त्र आणि इतर संबंधित विषयांच्या अभ्यासावर प्रभाव टाकला.

उत्क्रांतीच्या सिद्धांताने (On the Origin of Species) पाश्चात्य धार्मिक कल्पनांना आणि प्रजातींच्या उत्पत्तीच्या संकल्पनेला आव्हान दिले. डार्विनच्या कार्याने प्रेरित झालेल्या चर्चा आणि वादविवादांनी धर्मनिरपेक्षतेच्या विकासात आणि विज्ञानाला धार्मिक तत्त्वांपासून वेगळे करण्यात योगदान दिले. याचा समाजाच्या शिक्षण, शासन आणि नैतिक संकल्पनांवर व्यापक प्रभाव पडला.

(हेही वाचा – Indian Navy: कतारमध्ये 8 माजी भारतीय नौसैनिकांचा अर्ज मंजूर, फाशीच्या शिक्षेविरोधात लवकरच होणार सुनावणी)

विज्ञानाच्या दृष्टीने हा अतिशय महत्वपूर्ण सिद्धांत (On the Origin of Species) होता. एकूणच, नैसर्गिक जग, विज्ञान आणि धर्म याविषयी समाजाचा विचार करण्याच्या पद्धतीत “प्रजातींचा उगम” ने महत्त्वाची भूमिका बजावली. त्याचा प्रभाव विविध क्षेत्रांत जाणवू लागल्या. थोडक्यात या सिद्धांतामुळे बरेच काही बदलून गेले आणि पाश्चात्य धार्मिक संस्था हादरुन गेल्या.

हेही पहा –