मुंबई, स्वप्नांची नगरी, खूप सुंदर शहर आहे. मुंबईत अनेक ऐतिहासिक आणि पर्यटन स्थळे आहेत. याशिवाय अनेक बड्या सिनेतारकांची घरे पाहण्यासाठीही लोक येथे येतात. पण सिनेतारकांनी भरलेल्या या शहरात अशी काही ठिकाणे आहेत ज्याबद्दल फार कमी लोकांना माहिती आहे. दिल्ली-जयपूरप्रमाणेच मुंबईतही अनेक किल्ले आहेत ज्यांना भेट देणे चांगले आहे. पण लोक मुंबईत जातात, त्यांच्याकडे दुर्लक्ष करतात आणि समुद्राचा आनंद घेतात. (Fort Bassein)
वसई, ज्याला बसेन (Fort Bassein) देखील म्हणतात, पालघर शहरापासून सुमारे 45 किमी अंतरावर आहे. हे वसई तालुक्यात आहे. जुन्या शहरातील किल्ला उत्तरेला पोर्तुगीजांचे मुख्यालय होते, गोव्याच्या पुढे महत्त्वाचे होते. वसईचा किनारी भू-किल्ला तीन बाजूंनी समुद्राने वेढलेला होता आणि भूस्खलनापर्यंत समुद्राच्या पाण्याने भरलेला खंदक होता. त्याच्या 4.5 किलोमीटर लांबीच्या मजबूत दगडी भिंतीला 11 बुरुज होते. किल्ल्याला दोन दरवाजे होते- पश्चिमेकडील जमीन-दरवाजा. किल्ल्यात पाण्याची टाकी, भांडार, शस्त्रागार इत्यादींनी सुसज्ज असलेला एक छोटासा बालेकिल्ला होता, किल्ल्यावर धान्य आणि भाजीपाला पिकवण्यासाठी शेतंही होती. भिंतीच्या आतील सर्व जुन्या वास्तू आता मोडकळीस आल्या आहेत.
वसई हे पोर्तुगीजांचे मुख्य नौदल तळ आणि जहाज बांधणीचे केंद्र होते. येथेच 1802 मध्ये पेशवा बाजीरावांनी कुप्रसिद्ध ‘बसीन तह’वर स्वाक्षरी केली ज्यामुळे मराठा संघराज्य अक्षरशः विसर्जित झाले. अखेरीस १८१७ मध्ये किल्ला आणि वसई शहर इंग्रजांच्या ताब्यात गेले. (Fort Bassein)
इतिहास (Fort Bassein)
- पालघर जिल्ह्याला वसई, पालघर आणि जव्हार तालुक्यात सुवर्ण ऐतिहासिक वारसा लाभला आहे.
- वसई तालुक्यात पूर्वी पोर्तुगीजचे वर्चस्व होते. पेशवे साम्राज्याच्या काळात चिमाजी अप्पांनी वसईत मराठा ध्वज फडकवला.
- 1942 मध्ये ब्रिटीश साम्राज्यापासून स्वातंत्र्यासाठी भारतात ‘द गो बॅक मूव्हमेंट’ सुरू झाली, तेव्हा या चळवळीला पाठिंबा देण्यासाठी पालघरमधील 5 महान हुतात्म्यांनी देशासाठी बलिदान दिले.
- सातपाटीचे काशिनाथ हरी पागधरे, नांदगावचे गोविंद गणेश ठाकूर, पालघरचे रामचंद्र भीमाशंकर तिवारी, मुरबेचे रामचंद्र महादेव चुरी, शिरगावचे सुकूर गोविंद मोरे यांनी ब्रिटीश साम्राज्यापासून स्वातंत्र्यासाठी बलिदान दिले.
- त्यांच्या बलिदानाच्या स्मरणार्थ पालघर शहरात हुतात्मा चौक बांधण्यात आला आणि त्याला ‘पंच बत्ती’ असे नाव देण्यात आले.
- 1930 मध्ये देशात सत्याग्रह चळवळ सुरू झाली तेव्हा वडराईपासून सातपाटीपर्यंतचे अनेक कार्यकर्तेही त्यात सहभागी झाले होते.
- सातपती येथे सर्व विदेशी वस्तूंवर पूर्णपणे बंदी घालण्यात आली आणि नष्ट करण्यात आली.
- जव्हारमध्ये मुकणे नावाच्या राजाची स्वतंत्र सत्ता होती, आजही जव्हारमध्ये त्याचा मोठा वाडा इतिहासाचा साक्षीदार आहे.
सांस्कृतिक वारसा (Fort Bassein)
जिल्ह्यात प्रामुख्याने वारली, कातकरी, मल्हार मच्छीमार आदी आदिवासी जमाती आहेत. आदिवासी जातीय सांस्कृतिक वारशाचा आदर केला जातो आणि वारली चित्रकला आणि तारपा नृत्य ही त्यांच्या सामाजिक जीवनाची ओळख आहे.
ज्या आदिम काळापासून माणूस जगला, त्या काळापासून वारली चित्रे 1100 वर्षे टिकून आहेत.
या कलेत आदिवासींच्या चालीरीती, विविध उपक्रम आणि दैनंदिन जीवनात घडणाऱ्या घटना दाखविल्या आहेत. लग्न, नृत्य आणि विविध कार्यक्रम निसर्ग उपक्रम उत्तम प्रकारे दाखवले आहेत.
ही चित्रे कोणत्याही प्रकारच्या रासायनिक रंगांचा वापर न करता निसर्गातील पदार्थ उदा. माती, तांदळाचे पीठ, वनस्पतींचे रंग आणि बांबूच्या झाडाचा ब्रश वापरून बनवलेली आहेत.
आदिवासी लोकांच्या जीवनशैलीचे चित्रण करणारी ही चित्रकला आहे आणि या चित्रांना भारताबरोबरच परदेशातही मागणी आहे.
हेही पहा-
https://www.youtube.com/watch?v=OpdQSlfisu8
Join Our WhatsApp Community